„Nieustająco dokuczają mi bóle brzucha, zaparcia, czasem biegunki. A najbardziej złości mnie, gdy dawno niewidziani znajomi gratulują mi ciąży. Czego nie zjem, choćby to było jabłko, natychmiast rozsadza mi żołądek tak, że muszę rozpinać guzik w spodniach. Dokuczają Ci wzdęcia? Sprawdź czy masz SIBO!”.
Błonnik jest cudownym składnikiem pokarmowym, jeśli jednak po zjedzeniu jabłka mamy brzuch wzdęty jak w szóstym miesiącu ciąży, to lepiej sprawdzić, czy nie cierpimy na SIBO. Bardzo często za niepokojące sygnały ze strony układu pokarmowego, także za wzdęcia, refluks, przelewanie się w brzuchu, odbijanie odpowiada właśnie ta dolegliwość.
Co to jest SIBO?
SIBO (z ang. Small Intenstine Bacterial Overgrowth) to przerost bakteryjny w jelicie cienkim. Dochodzi do niego, gdy w jelicie zaczyna pojawiać się, cofnięta z okrężnicy, flora o charakterze patogennym (np. Clostridum, Bacteroides, Eubacterium, Ruminococcus), a nadmierna fermentacja powoduje powstawanie gazów, uciążliwych wzdęć czy innych nieprzyjemnych objawów ze strony dolnego odcinka przewodu pokarmowego. SIBO może powodować także uszkodzenia śluzówki, a przez to zaburzać wchłanianie cukrów, białek, tłuszczów, w konsekwencji prowadząc do niedoborów mikroskładników – witaminy B12, żelaza i witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, A, D, E i K (nazywanych w skrócie ADEK).
Problem SIBO dotyka nawet 20% społeczeństwa.
Klasyfikacja SIBO
Ze względu na proliferację bakteryjną wyróżniamy SIBO:
- wodorowe
- metanowe
- siarkowodorowe
Jakie są możliwe przyczyny SIBO?
Do SIBO najczęściej dochodzi wskutek powikłań po zapaleniu żołądka i jelit (nazywamy jej wówczas SIBO poinfekcyjnym), niewydolności pracy wątroby i pęcherzyka żółciowego. Infekcja, owszem, mija, ale zostają po niej zmiany, między innymi osłabienie ruchu robaczkowego, czyli perystaltyki (z jej pomocą jelita przesuwają znajdujący się w nich pokarm). Za spowolnienie perystaltyki odpowiadają genotoksyny CDT (Cytolethal Distending Toxin) produkowane przez jeden rodzaj naszych bakterii jelitowych (Clostridium jejuni). Kiedy CDT zaczynają „harcować”, prowadząc do osłabienia ruchu robaczkowego, wtedy cały nasz „pasaż” (kompleks migracyjny MMC) słabnie. W efekcie cały transport niestrawionych cząstek pokarmowych – błonnika, ciał obcych z żołądka. Problem w tym, że ruch robaczkowy nie dość, że nie jest dość silny, by popychać pokarm dalej, to jeszcze nie jest w stanie zapobiec jego cofaniu się. W ten sposób dochodzi do migracji bakterii z jelita grubego do jelita cienkiego. Bakterie, których środowisko naturalne stanowi jelito grube, zaczynają przenikać do cienkiego, gdzie nie są mile widzianymi gośćmi, i wprowadzają zamieszanie.
Infekcje to nie jedyna przyczyna występowania SIBO. Dolegliwość może się pojawić także z powodu:
• zaburzeń wydzielania kwasu solnego (hipochlorhydrii), a także w wyniku stosowania leków na zgagę i refluks (IPP),
• niewydolności enzymatycznej,
• dysbiozy jelitowej,
• niedrożności anatomicznej, występowania uchyłków, zrostów endometrialnych,
• niedomykalności zastawki krętniczo-kątniczej,
• przyjmowania leków, opiatów,
• występowania chorób, takich jak: cukrzyca, sklerodermia,
• niedoczynność tarczycy, hormon T3 czyli trójjodotyronina jest odpowiedzialny za stymulację kompleksu migracyjnego MMC
Jakie są objawy SIBO
Najbardziej charakterystycznym objawem SIBO są długotrwałe zaparcia lub biegunki oraz bóle brzucha. Zdarza się jednak, że ktoś je ma, a nawet nie uświadamia sobie problemu. Macha ręką, że widać tak musi być i że przecież wypróżnia się, choć uwaga co dwa–trzy dni lub odwrotnie, dwa razy dziennie. Kiedyś bardzo z siebie zadowolona pacjentka powiedziała podczas wizyty: „Mam super przemianę materii, cokolwiek zjem, od razu lecę do toalety”. Jednak to wcale nie jest super! W ten sposób ciało wysyła sygnał: „Coś jest nie tak, pomóż mi, nie daję sobie rady”!
Właściwe jest wypróżnienie się raz dziennie nie częściej, nie rzadziej i najlepiej o tej samej porze.
Jak diagnozować SIBO?
Żeby zdiagnozować SIBO, należy wykonać test wodorowy, a najlepiej wodorowo-metanowy, najnowocześniejsze sprzęty pozwalają też na wykrycie siarkowodoru. Przydatny może być również pośredni test dysbiozy. To badanie, które pozwala ocenić skład mikroflory jelitowej na podstawie oznaczenia zawartości 12 kwasów organicznych będących metabolitami bakterii zasiedlających przewód pokarmowy. Ocena ilości tych związków może być źródłem istotnych informacji na temat nieprawidłowej mikroflory bakteryjnej zasiedlającej jelita, w tym właśnie bakterii zasiedlających jelito cienkie.
Pomocniczym, ale arcyważnym narzędziem diagnostycznym są analizy metagenomiczne mikrobiomu jelitowego, bo pozwalają nam zobaczyć jakich bakterii i jak duże mamy przerosty. Nie pozwala ono natomiast zlokalizować miejca przerostu.
O poddaniu się testowi oddechowemu warto pomyśleć, jeśli mamy takie objawy, jak:
• wzdęcia,
• spowolnione trawienie,
• uczucie ciężkości po posiłku,
• intensywna produkcja gazów,
• bóle brzucha,
• odbijanie,
• nudności, wymioty,
• biegunki,
• przybieranie na wadze,
• problemy skórne, takie jak krosteczki przypominające kaszkę, łuszczące się miejsca przy brwiach i u nasady włosów, sypiący się łupież,
• wykazany w badaniach deficyt witaminy B1, B12 i żelaza, niedobory witamin rozpuszczalnych w tłuszczach,
• złe wchłanianie, zaburzenie produkcji trzecio i czwartorzędowych soli żółciowych co wiąże się z nietolerancją na tłuszcze, tłuszcze po obróbce cieplnej, żółtko jajek, czekoladę, alkohol (pacjenci często narzekają na bardzo złe samopoczucie nawet po wypiciu niewielkiej ilości alkoholu),
• bóle stawów,
• fibromialgia (niedoceniane kiedyś przez środowisko medyczne SIBO, od niedawna brane jest pod uwagę jako jedna z przyczyntej choroby),
• zmęczenie,
• nietolerancje pokarmowe, zwłaszcza laktozy, FOS (fruktooligosacharydów), GOS (galaktooligosacharydów), fruktozy, a także polioli.
Czy istnieją zmiany w diecie, które mogą pomóc w łagodzeniu objawów SIBO?
W przypadku SIBO sporą ulgą będzie odpowiednia dieta, a efekty mogą być odczuwalne już po 2– 3 tygodniach jej stosowania. Przede wszystkim warto zacząć od odstawienia produktów podrażniających, czyli:
• alkoholu (w tym wina),
• słodzonych napojów,
• gazowanych napojów,
• mocnej czarnej herbaty,
• kawy,
• soków z pomidorów i z pomarańczy,
• miodu,
• jabłek,
Zaleca się ograniczenie:
• mleka i śmietany,
• kremowych sosów,
• pszenicy i chleba wysoko przetworzonego,
• produktów pełnoziarnistych,
• czekolady mlecznej, wszelkich batoników,
• ciastek kupnych i innych słodyczy,
• skórki pomidorów (będą podrażniać przy kiepskim pasażu),
• cebuli, szparagów, karczochów, porów, kapusty, kalafiorów, soczewicy.
Na surowo najlepsze są: korzeń selera, buraki, marchewka, papryka bez skórki, pomidory bez skórki, cykoria. W formie ugotowanej można jeść większość warzyw, szczególnie wartościowa jest dynia. Z owoców najlepiej sięgać po: winogrona, banany, borówki, mandarynki, maliny, truskawki, papaję, passiflorę, arbuzy oraz wszelkie owoce gotowane. Z serów twardych i dojrzewających dozwolone są: pecorino, manchego, parmezan, gruyère. Wskazane są też: ryż, komosa ryżowa, ziemniaki i pieczywo orkiszowe. Do tego ryby, mięso czerwone i białe, owoce morza, oliwa i oleje z pierwszego tłoczenia. Można jeść gorzką czekoladę, orzechy laskowe i włoskie, migdały. Zaleca się picie dużej ilości wody i naparów.
Można też zainteresować się specjalnymi dietami opracowanymi przy SIBO np. SIBO Specific Diet dr Siebecker czy SIBO Specific Foof Guide, inaczej SSFG, w opracowaniu dr Jacobi.
Co to są poliole?
Są to alkohole wielowodorotlenowe nietrawione przez organizm. W naturze bardzo dużo zawierają ich jabłka i gruszki. Dodaje się je do żywności dla sportowców i osób odchudzających się. W produktach spożywczych poliole spotykane są pod nazwami przemysłowymi: sorbitol, mannitol, izomalt, syrop sorbitolowy, syrop maltitolowy, maltitol, laktitol, ksylitol i erytrytol. Większość z nich jest oznaczana literą „E” z dodatkiem odpowiedniej cyfry. Ich zadaniem jest nadawanie słodkiego smaku produktom przy jednoczesnym obniżeniu kaloryczności i małym indeksie glikemicznym, dlatego bywają dodawane do batoników o obniżonej kaloryczności. Funkcjonują również jako zagęszczacze i stabilizatory. Osoby z SIBO bardzo często źle na nie reagują.
Suplementy diety zalecane dla osób z SIBO, które najszybciej poprawią komfort trawienny
1. Obowiązkowo berberyna (Berberis aristata), czyli naturalny antybiotyk pochodzący z berberysu.
2. Olejki eteryczne – z oregano, cynamonu. Do stymulowania układu odpornościowego w walce z infekcjami bakteryjnymi; olej z nasion lnicznika siewnego, ekstrakt z rozmarynu, olejek z liści eukaliptusa, olejek z kory cynamonu, olejek z kwiatu rozmarynu.
3. Glutamina – aminokwas o właściwościach przyspieszających procesy gojenia śluzówki i przywracający integralność błony śluzowej jelit.
4. Częściowo hydrolizowana guma guar (PHGG) – znacząco poprawia skuteczność terapii, zmniejsza produkcję metanu, ma właściwości gojące, poprawia pasaż jelitowy, zmniejsza biegunki, korzystnie wpływa na skład flory bakteryjnej (namnaża bakterie produkujące SCFA).
5. Boswellia serrata, aloes – pomagają w zaparciach, syndromie jelita drażliwego.
6. Kurkumina – ma właściwości przeciwzapalne i wspierające gojenie śluzówki.
7. Apigenina – flawonoid, obniża poziom bakterii gram(-) z rodziny Proteobacteria.
8. Kwercetyna pozwala ma przywrócenie równowagi Firmicutes/Bacteirodetes.
Jakie są metody leczenia SIBO?
Lekarz może przepisać antybiotyki takie jak rifaksymina, metronidazol czy środki fungistatyczne jak nystatyna.
Czy są naturalne metody wspomagające leczenie SIBO?
Tak, można zastosować berberynę ( naturalny antybiotyk) w połączeniu z oregano, natomiast wybór metody będzie zależny od wielkości przerostu bakteryjnego i rodzaju bakterii patogennych.
Czy można zapobiegać nawrotom SIBO?
U pacjentów po antybiotykoterapii dla powodzenia kuracji warto wykonać badanie mikrobiomu jelitowego. Żeby zobaczyć jak wygląda stan mikrobioty jelitowej po przeleczeniu antybiotykiem, który zawsze będzie wiązał się również z osłabieniem komensalnej flory bakteryjnej, takie podejście gwarantuje największy sukces terapeutyczny ponieważ pozwala na przywrócenie równowagi mikrobiomu jelitowego, co zmniejsza ryzyko przerostu bakterii patogennych.
Czy przy SIBO może brzydko pachnieć z buzi? Czy przy SIBO mogą występować brzydko pachnące gazy?
Tak, ponieważ omawiane bakterie są producentami różnych gazów takich jak wodór, metan, siarkowodór (bardzo toksyczny), oraz amoniak. Gazy są wydalane różnymi drogami m.in przez drogi oddechowe.
Czy istnieją alternatywne metody leczenia SIBO oprócz antybiotyków?
Probiotyki stanowią bardzo istotny element terapeutyczny, natomiast muszą być dobrane indywidualnie na podstawie badań mikrobiomu jelitowego lub analizy białek antymikrobowych.
Literatura:
How to Recognize and Treat Small Intestinal Bacterial Overgrowth?
Barbara Skrzydło-Radomańska, Bożena Cukrowska
J.Clin.Med. 2022 Oct 12;11(20):6017
Small Intestinal Bacterial Overgrowth: Nutritional Implications, Diagnosis, and Management
Gastroenterol Clin North Am. 2018 Mar;47(1):193-208
Probiotic Formulations Containing Fixed and Essential Oils Ameliorates SIBO Induced Gut Dysbiosis in Rats
Ismail Aslan, Leyla Tarhan Celebi, Hulya Kayhan, Emine Kizilay, Mustafa Yavuz Gulbahar, Halil Kurt, Bekir Cakici
Pharmaceuticals (Basel). 2023 Jul 22;16(7):1041. doi: 10.3390/ph16071041
Berberine and rifaximin effects on small intestinal bacterial overgrowth: Study protocol for an investigator-initiated, double-arm, open-label, randomized clinical trial (BRIEF-SIBO study)
Huaizhu Guo, Siqi Lu, Jindong Zhang, Chen Chen, Yanlin Du, Kun Wang, Liping Duan
Front Pharmacol. 2023 Feb 15:14:1121435
Herbal Therapy is Equivalent to Rifaximin for the treatment of Small Intenstinal Bacterial Overgrowth
Glob.Adv Health Med 2014 May 3(3):16-24.Victor
AUTORKĄ ARTYKUŁU JEST MARTA MIELOSZCZYK-PAWELEC
Zobacz również artykuł JAK ZDIAGNOZOWAŁAM I LECZYŁAM SIBO.
Zdj. Kala Kiełbasińska
